Inleiding
Het weerstandsvermogen betreft de mogelijkheid van de gemeente om financiële risico’s op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van het bestaande beleid. Het weerstandsvermogen wordt uitgedrukt in een ratio.
In deze paragraaf staat beschreven met welke risico’s de gemeente Schagen te maken heeft, de berekening en de analyse van het weerstandsvermogen en de weerstandscapaciteit en de verplichte kengetallen.
Trends en ontwikkelingen
Om het weerstandsvermogen te bepalen, is het noodzakelijk om inzicht te hebben in de (toekomstig) financiële risico’s die de gemeente Schagen loopt. Omdat het niet mogelijk is de toekomst te voorspellen, maken we een inschatting op basis van trends en ontwikkelingen waar we als gemeente mee te maken hebben. Hierna volgen een aantal trends en ontwikkelingen die op dit moment en in de nabije toekomst spelen bij de gemeente Schagen.
Op orde krijgen van gemeentelijke organisatie
Een belangrijk aandachtspunt betreft het op orde krijgen van de gemeentelijke organisatie. Dit is nodig om de wettelijke taken en de ambities van de raad uit te voeren.
De belangrijkste factor om de werkzaamheden te kunnen uitvoeren betreft het personeel. We signaleren dat het lastig is om openstaande vacatures te vervullen met vast personeel. Deze vacatures worden momenteel te vaak ingevuld door ingehuurde krachten. Daarnaast is het ook belangrijk om personeel te binden.
Naast personeel is het belangrijk om de processen en de informatie die nodig is om een organisatie te sturen op orde te hebben. Dit zorgt voor eerder inzicht in de risico’s waardoor besluiten beter overwogen gemaakt kunnen worden.
Herijking gemeentefonds
Gemeenten krijgen vanuit het rijk een bijdrage uit het gemeentefonds. Dit is voor de gemeenten de grootste bron van inkomsten. Het gemeentefonds kent verschillende uitkeringen waarvan de algemene uitkering de grootste component is. De hoogte van de algemene uitkering is afhankelijk van verschillende maatstaven, waaronder het inwoneraantal. Ook de economische ontwikkeling in Nederland en het politieke beleid van de Nederlandse overheid. Inmiddels is bekend dat de opschalingskorting voor 2022 nog bevroren blijft. Maat ook dit is een grote onzekerheid voor 2023 en verder.
De economische ontwikkelingen zijn als gevolg van het coronavirus nog onzeker. Daarnaast is naar aanleiding van de Tweede Kamer verkiezingen in maart 2021 nog geen nieuw kabinet samengesteld. Hierdoor bestaat nog onzekerheid over het toekomstig beleid.
Incidentele risico's
Calamiteiten en rampen
De ontwikkelingen rond het coronavirus lijken zich nu wat te stabiliseren, toch heeft het virus ook in 2021 een groot maatschappelijk effect. Dit komt door sluiting van scholen, sportactiviteiten, horeca en bedrijven. Op dit moment is echter nog onduidelijk wat de lange termijn effecten hiervan zijn op de maatschappij en de economie.
Een andere ontwikkeling die we steeds meer zien zijn de effecten van de wereldwijde klimaatverandering. In Nederland uit zich dat veelal in steeds heftiger regenbuien waarbij (lokaal) in korte tijd extreem veel regen valt of juist perioden zijn van extreme droogte.
Ondanks het sterk onvoorspelbare karakter van dit soort calamiteiten en rampen en de impact daarvan op bewoners, bedrijven en de gemeentelijke organisatie, houden we er als gemeente rekening mee dat dergelijke gebeurtenissen steeds vaker zullen voorkomen.
Open einde regelingen
Als gemeente hebben we te maken met diverse ‘open einde regelingen’. Vanuit onder andere de Jeugdwet, Wmo en de Participatiewet is de gemeente verplicht de geleverde zorg te betalen. De gemeente ontvangt vanuit het rijk wel een bijdrage, maar vanwege de open einde regeling loopt de gemeente het risico dat de bijdrage niet toereikend is.
Vooral op het gebied van jeugdzorg zijn landelijk structureel grote tekorten. Het rijk heeft extra middelen toegezegd.
Bij ons als organisatie ligt de uitdaging om grip te krijgen op deze zorgkosten, zodat niet alleen betere zorg wordt geleverd, maar dat de kosten ook lager worden. Als organisatie proberen we zo goed mogelijk te sturen op gemaakte afspraken, toch blijft het risico op budgetoverschrijding aanwezig.
Duurzaamheid en klimaatbestendigheid
Eind 2019 hebben de Nederlandse gemeenten ingestemd met het Klimaatakkoord. Hiermee laten zij hun commitment zien om de CO2 in Nederland te reduceren.
Het bereiken van de klimaatdoelstellingen vraagt de komende jaren grote investeringen. Te denken valt aan zon- en windenergie, investeringen om elektrisch rijden te promoten, maar ook aanpassing van de openbare ruimte om de grotere hoeveelheid regenwater op te vangen.
Dit soort investeringen maken de gemeente Schagen blijvend een veilige gemeente voor bedrijven en gezinnen om zich te vestigen.
Structurele risico's
Beleid weerstandsvermogen, weerstandscapaciteit en risico’s
In de nota Vermogensbeheer, vastgesteld in december 2019, staat opgenomen dat voor het weerstandsvermogen gestreefd wordt naar een ratio van 1,5.
Aan de ratio weerstandsvermogen wordt de volgende betekenis gegeven:
Ratio weerstandsvermogen | Betekenis |
|---|---|
2,0 < ratio | Uitstekend |
1,5 < ratio < 2,0 | Ruim voldoende |
1,0 < ratio < 1,5 | Voldoende |
0,8 < ratio < 1,0 | Onvoldoende |
Ratio < 0,8 | Slecht |
Inschatting risico’s
Wanneer een risico wordt onderkend wordt een inschatting gemaakt van de kans dat het risico zich voordoet en de impact die het heeft. De gemeente Schagen hanteert hiervoor de volgende normen.
Kans:
Staffel | Kans |
|---|---|
Hoog | 75% |
Midden | 50% |
Laag | 25% |
Extra laag | 10% |
Garantievermogen | 1% |
Voor de inschatting van de garantstellingen wordt een afwijkend percentage van 1% gebruikt.
Financiële impact:
≥ € 1.000.000 | 4 |
|---|---|
> € 500.000 ≤ € 1.000.000 | 3 |
> € 250.000 ≤ € 500.000 | 2 |
> € 0 ≤ € 250.000 | 1 |
Incidenteel weerstandsvermogen
De incidentele weerstandscapaciteit bestaat uit die reserves waar nog geen verplichting op rust of waarvan de besteding nog kan worden gewijzigd. Daarnaast wordt rekening gehouden met stille reserves. In de begroting 2022 wordt rekening gehouden met de stille reserve die aanwezig is op gronden en gebouwen waarover de gemeente beschikt. De stille reserve waarmee gerekend wordt is per september 2021 4,5 miljoen euro.
Ratio incidenteel weerstandsvermogen
Op basis van de beschikbare en de benodigde incidentele weerstandscapaciteit kan het weerstandsvermogen worden bepaald. De incidentele risico’s afgezet tegen de beschikbare incidentele capaciteit geeft een ratio dat het weerstandsvermogen wordt genoemd (streefwaarde is 1.5).
De ratio voor 2022 is berekend op 1,45
Top 10 van incidentele risico's
bedragen x €1.000
nr | Omschrijving risico | Financieel gevolg | i/s | kans | impact | ir |
|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Leningen aan derden | € 12.406 | i | 10% | 5 | € 1.241 |
2 | Garantstellingen | € 132.626 | i | 1% | 4 | € 1.326 |
3 | Calamiteit/ramp | € 1.500 | i | 50% | 3 | € 750 |
4 | Administratieve risico's | € 100 | i | 10% | 3 | € 10 |
5 | Open einde regelingen | € 1.000 | i | 50% | 2 | 500 |
6 | Duurzaamheid en klimaatbestendigheid | € 1.000 | i | 10% | 1 | € 100 |
7 | boekenonderzoek belastingdienst | € 370 | i | 50% | 1 | € 185 |
8 | Termijnoverschrijding | € 20 | i | 50% | 1 | € 10 |
9 | Renterisico's | € 120 | i | 50% | 1 | € 60 |
10 | parkeerfonds | € 910 | i | 50% | 1 | € 455 |
| Schematisch | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
4 | ||||||||||
1 | 3 | |||||||||
2 | ||||||||||
3 | 4 | |||||||||
2 | 5 | |||||||||
1 | 6 | 7 | ||||||||
8,9 | ||||||||||
10 | ||||||||||
10 | 20 | 30 | 40 | 50 | 60 | 70 | 80 | 90 | 100 | |
kans | ||||||||||
Structureel weerstandsvermogen
De structurele weerstandscapaciteit bestaat uit de onbenutte belastingcapaciteit en de post onvoorzien. Voor de onbenutte ozb-capaciteit gaan wij uit van het verschil tussen het artikel-12-norm-tarief en het laatst vastgestelde tarief.
norm | tarief | verschil | ||||
2021 | ||||||
ozb woningen | 0,1800 | 0,1235 | 0,0565 | |||
ozb niet woningen | 0,1800 | 0,2348 | -0,0548 | |||
ozb g niet woningen | 0,1800 | 0,1527 | 0,0273 | |||
* tarief 2022 nog niet bekend bij opstellen deze tabel
Wanneer in 2022 het artikel-12-norm-tarief in Schagen was geheven, had dit een extra opbrengst opgeleverd van € 3,3 miljoen. Bij de inschatting van risico's worden er structurele risico's voorzien voor een bedrag van € 3,9 miljoen.
De ratio voor het structureel weerstandsvermogen komt uit op 0,84
Kengetallen | Rekening 2020 | Begroting 2021 | Begroting 2022 | Raming | Raming 2024 | Raming 2025 |
|---|---|---|---|---|---|---|
Netto schuldquote | 25,9% | 72,6% | 43,3% | 46,1% | 45,8% | 46,3% |
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen | 25,6% | 70,4% | 41,9% | 45,3% | 45,1% | 45,3% |
De Solvabiliteitsratio | 43,4% | 33,9% | 38,7% | 37,0% | 36,7% | 36,0% |
Structurele exploitatieruimte | 3,8% | 0,03% | -2,26% | -2,96% | -2,53% | -2,64% |
Kengetal grondexploitatie | 3,8% | 2,2% | 2,1% | 1,4% | 1,1% | 0,6% |
Belastingcapaciteit | 108% | 116% | 116% | 116% | 116% | 116% |
M.i.v het begrotingsjaar 2022 wordt bij de opstelling van de prognose balans rekening gehouden met een vertraging op de investeringen. Deze vertraging werkt door in de berekening van de nettoschuldquote. Hierdoor is er een groot verschil tussen het de schuldquote van 2021 en 2022 e.v.
Hieronder wordt een toelichting gegeven op de gegevens van bovenstaande tabel.
Netto schuldquote
De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Een percentage tot 100% is als voldoende aan te merken. Het percentage voor 2022 ligt beduidend lager en is hiermee ruim voldoende. In de Nota vermogensbeleid Schagen is aangegeven dat de netto schuldquote bij Schagen 70% mag bedragen.
De solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Een percentage van rond de 50% is voldoende. Het percentage waar wij op uitkomen is derhalve lager. Dit is niet erg, zolang de exploitatie sluitend is en er budget is om de rente en aflossingen op vreemd vermogen te voldoen.
Structurele exploitatieruimte
Het financiële kengetal structurele exploitatieruimte geeft aan hoe groot de structurele vrije ruimte binnen de vastgestelde begroting is. Daarnaast geeft dit kengetal ook aan of de gemeente in staat is om de structurele tegenvallers op te vangen, dan wel of er nog ruimte is voor nieuw beleid. Een structureel ratio rond de 0,% (van Algemene uitkering en belasting capaciteit) geeft een acceptabel risico. Door de gepresenteerde negatieve saldi komen wij onder nul uit.
Kengetal grondexploitatie
Het financiële kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (boekwaarde) is ten opzichte van de jaarlijkse baten. Een norm bepalen voor dit kengetal is lastig. De boekwaarde van de gronden in bezit zegt namelijk nog niets over de relatie tussen de vraag en aanbod van woningbouw dan wel m2-bedrijventerrein. Maatwerk is hiervoor van toepassing. Dat wil onder andere zeggen; hoeveel woningen of m2-bedrijventerrein zijn gepland, het type en op welke plek. Daarnaast is het van wezenlijk belang wat de te verwachte vraag zal zijn. Dit vergt meer onderzoek dan naar voren komt uit het genoemde kengetal. De boekwaarde van de gronden geeft wel weer of een gemeente veel middelen heeft gestopt in haar grondexploitatie. Dit geld dient namelijk ook nog terugverdiend te worden. Om vorengenoemde redenen is geen norm verbonden aan het kengetal grondexploitatie.
Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk in de gemeenten zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Een percentage van 100% wil zeggen dat we op het landelijk gemiddelde zitten. De belastingdruk binnen de gemeente Schagen is dus hoger dan het landelijk gemiddelde. In de tabel voor het jaar 2021 e.v. is uitgegaan van de tabel opgenomen op de website schagen in cijfers. Deze presenteren cijfers met als basisjaar 2019.